Go and shake a tower

вт, 04/06/2010 - 13:27

Szymon Szymański

Choć wielu z nas zapewne niejednokrotnie czerpało wiele uciechy z gier słownych w rodzaju zysk w padzie czy balet na szelkach, nie wszyscy wiemy, kogo można nazwać (niekoniecznie szczęśliwym) ojcem tego rodzaju przejęzyczeń. Był nim William Archibald Spooner, angielski pastor i uczony żyjący na przełomie XIX i XX wieku.

Ten znany z dobroduszności wykładowca Uniwersytetu Oksfordzkiego nie tylko odznaczał się niezwykłym wyglądem (był krótkowzrocznym albinosem o dużej głowie), lecz także cierpiał na szczególną przypadłość: z roztargnienia zdarzało mu się zamieniać miejscami pierwsze litery sąsiadujących ze sobą wyrazów. Wskutek tego powstawały najróżniejsze budzące powszechną wesołość sformułowania o znaczeniu daleko odbiegającym od zamierzeń autora, przyciągające na wykłady poczciwego profesora rzesze studentów. Ich sława sięgnęła tak daleko, że od nazwiska profesora utworzono nawet nazwę tego rodzaju przejęzyczeń – spuneryzmy. Najbardziej spektakularnymi przykładami słowotwórczego potencjału Spoonera mogą być słowa toastu wygłoszone podczas przyjęcia: let us toast to the queer old dean (zamiast zwyczajowego let us toast to the dear old Queen) czy fragment kazania: Come into the arms of the shoving leopard (zamiast come into the arms of the loving shepherd).

Sponner nie był szczególnie zachwycony powodem swojej popularności, z czasem jednak przyjął postawę pełnej godności rezygnacji i markował swoim nazwiskiem nawet te przejęzyczenia, których autorem nie był, a które mu niezasłużenie przypisywano. Trzeba przyznać, że jego nastręczająca mu kłopotów przypadłość przysporzyła mu sławy trwalszej niż jego kazania i praca naukowa. Do tego stopnia, że jedną z sal Uniwersytetu Oksfordzkiego nazwano na jego cześć… „The Rooner Spoom”.

Inne przejęzyczenia przypisywane Williamowi Archibaldowi Spoonerowi:

It is kisstomary to cuss the bride (…customary to kiss the bride);
You have hissed all my mystery lectures (You have missed all my history lectures);
a well-boiled icicle (a well-oiled bicycle);
We’ll have the hags flung out (…flags hung out);
a half-warmed fish (A half-formed wish);
Is the bean dizzy? (Is the Dean busy?);
Go and shake a tower (Go and take a shower);
I’ve lost my signifying glass. (Poźniej:) Oh, well, it doesn’t magnify.